Rzeczywistość zaklęta w kadrze

5 kwietnia Bielańska Akademia Umiejętności zainaugurowała cykl spotkań z filmowcami pod hasłem „Rzeczywistość zaklęta w kadrze”. Tego dnia w sali widowiskowej bielańskiego Ratusza przy ulicy Żeromskiego 29 było wyjątkowo tłumnie. Niedawne dyskusje o projektach zgłoszonych do budżetu partycypacyjnego nie ściągnęły tylu mieszkańców, co mające się  odbyć spotkanie z artystą.

– Dzień dobry Państwu! Już za moment przed nami człowiek, który jest blisko drugiego człowieka. Jest operatorem, także reżyserem. I jest również autorem, współautorem zdjęć do filmów takich, jak: „Papusza”, „Bracia”, „Mój Nikifor”, „Plac Zbawiciela” czy „Nagroda”. Jest laureatem wielu nagród na polskich festiwalach i międzynarodowych, w tym Srebrnego Niedźwiedzia, którego otrzymał za zdjęcia, za wyraz artystyczny swoich filmów w 2012 roku na Berlinale – nakreśliła na wstępie w telegraficznym skrócie sylwetkę bohatera wieczoru Joanna Grabowiecka.

Po chwili pojawił się witany oklaskami Wojciech Staroń, wybitny operator filmowy i ceniony reżyser filmów dokumentalnych. Nawet zazwyczaj sceptyczni w swoich osądach krytycy mówią o nim „poeta obrazu”.

– Wszystko zaczęło się od teatru szkolnego w podstawówce. Zafascynowała mnie wtedy praca w grupie i wspólne tworzenie nowej kreacji, opowieści, czegoś, co nie istnieje, a nagle coś się zaczyna dziać między ludźmi i coś powstaje. W liceum była fotografia, no a potem była szkoła filmowa – wspominał  Wojciech Staroń.

Opowiadał też o swoich podróżach, w tym na Syberię i do Argentyny, które stały się pretekstem do stworzenia rodzinnego dyptyku: „Syberyjska lekcja” i „Argentyńska lekcja”. Gdy pierwszą część tego dzieła filmowego zaprezentowano we francuskiej telewizji Arte, zachwycił się nim sam Régis Obadia, znany choreograf i tancerz, który wkrótce zaprosił Staronia do Paryża i złożył mu niecodzienną propozycję, by w jego teatrze tańca reżyserował światło i realizował projekcje wideo wykorzystywane w przedstawieniach.

– Régis Obadia zaproponował pracę i mieszkanie. Nie mieliśmy nic do stracenia. Mając w samochodzie kilka rzeczy i małego Janka zdecydowaliśmy się tam zostać. To były akurat ciężkie lata w Polsce, przemysł filmowy kompletnie stanął, było tu ciężko o pracę i ta praca w Paryżu nas żywił; było to doskonałe twórcze doświadczenie. Uwielbiam teatr, tę atmosferę kulis, aktorów, takiego długiego procesu twórczego, kiedy się szuka, tworzy coś zupełnie z niczego, jakby z powietrza. W filmie jest inaczej. Wszystko trzeba zaplanować, zbudować i gdzieś na ten jeden moment włączyć kamerę – mówił Wojciech Staroń. Zdradził przy okazji, że dla niego największym reżyserem oraz inspiracją jest Andriej Arsienjewicz Tarkowski,  rosyjski reżyser filmowy i teatralny, scenarzysta i aktor, uważany za jednego z największych artystów w historii sztuki filmowej.

– Czuję się bardziej operatorem niż reżyserem i jakoś bliższe mi jest bycie za kamerą. Długo wzbraniałem się przed tym, by mówić i myśleć o sobie, jako o reżyserze. Bo te wszystkie filmy dokumentalne, które robiłem jako operator i reżyser, to były filmy obserwatorskie, takie operatorskie, a reżyseria wkradała się gdzieś na etapie montażu. A sam etap zdjęć to było takie przyssanie się z kamerą do świata, który mnie otacza – wyznał gość Bielańskiej Akademii Umiejętności.

Zwrócił też uwagę na cechy, jakie powinien posiadać dobry operator: spokój i cierpliwość oraz umiejętność nawiązania bliskiego kontaktu z aktorem lub bohaterem filmu dokumentalnego i jednocześnie zachowanie odpowiedniego dystans, który pozwoli zrealizować artystyczną wizję, a także umiejętność opowiadania sercem i emocjami.

– Ważna jest umiejętność bycia „niewidocznym” na planie, aby nie wejść w konflikt z aktorami – podkreślał.

Niespodzianką okazało się również pojawienie się pod koniec spotkania Janka Staronia, syna Wojciecha, który podzielił się z publicznością swoimi wrażeniami z pracy na planie filmu „Argentyńska lekcja”, w którym zagrał główną rolę, mając niespełna osiem lat.

Bielańska Akademia Umiejętności to nowy projekt na mapie kulturalnej dzielnicy. Wystartował  stosunkowo niedawno, bo na początku marca br. Jest to cykl spotkań z wybitnymi przedstawicielami świata sztuki, rozwoju osobistego i biznesu oraz warsztatów artystycznych, mający dać uczestnikom narzędzia do odkrywania i rozwijania swoich talentów. Pomysłodawcą przedsięwzięcia jest Stowarzyszenie Twórców „Cztery wymiary to dla nas za mało”, zaś organizatorem Urząd Dzielnicy Bielany.

Anna Tomasik

Fot. Bielańska Akademia Umiejętności